Cách 'sinh tồn' mùa nắng nóng ở TP.HCM: Chăm chỉ đi làm để ké... máy lạnh
Khi biết đội Trường ĐH VH-TT-DL Thanh Hóa vào thi đấu trận chung kết giải bóng đá Thanh Niên sinh viên Việt Nam, bà Lại Thị Thu, mẹ của đội trưởng Lê Văn Thức đã quyết định bắt máy bay từ Thanh Hóa vào TP.HCM để trực tiếp cỗ vũ cho con trai. Chia sẻ với phóng viên Báo Thanh Niên, bà Thu cho biết Thức mê đá bóng từ nhỏ. "Mỗi lần đi đá về là bị mẹ la, vậy chứ mẹ có la có chửi rồi nó cũng đi bằng được à. Tại Thức mê đá bóng từ bé rồi, ngày nào cũng đi, trầy chân, trầy tay hay có bị mẹ đánh thì Thức vẫn quyết tâm đi bằng được à", bà Thu kể.Có mặt trên khán đài, bà Thu cùng rất nhiều cổ động viên đội bóng Trường ĐH VH-TT-DL Thanh Hóa đã tạo nên bầu không khí cuồng nhiệt. Tiếp thêm động lực cho các cầu thủ trên sân thi đấu.Bằng lối chơi hợp lý và sự tỏa sáng của các cầu thủ, đội Trường ĐH VH-TT-DL Thanh Hóa đã giành chiến thắng trước đội Trường ĐH TDTT Đà Nẵng. Đặc biệt, trong đội trưởng Lê Văn Thức đã đóng góp một bàn trong chiến thắng 2 -1 trước đối thủ, qua đó giành chức vô địch của giải bóng đá Thanh Niên sinh viên Việt Nam lần III-2025 cúp THACO ngay lần đầu dự giải.Đội bóng xứ Thanh sẽ cùng đội chủ nhà Trường ĐH Tôn Đức Thắng tham dự giải bóng đá Thanh Niên sinh viên quốc tế 2025 - cúp THACO diễn ra từ ngày 22.3 đến 30.3 với sự góp mặt của 4 đội bóng quốc tế khác đến từ các trường ĐH trong khu vực Đông Nam Á.Phụ huynh tố trường quốc tế lập lờ hợp đồng, chiếm dụng tiền tỉ
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.
Tài xế ô tô 'kêu trời' vì xe máy chạy ẩu, suýt gây tai nạn đối đầu
Sau khi được thăm khám, các bác sĩ xác định đây chỉ là triệu chứng của loạn dục thuần túy do tác động phim ảnh, chưa có những dấu hiệu của bệnh lý tâm thần kinh.
Về làng Hàm Dương, xem tục chống lệnh vua, trình lão đầu xuân ở tuổi 55
Trong ngày đầu của năm mới 2025, nhiều người có lẽ sẽ gặp chút khó khăn khi giao dịch online nếu "lỡ quên" xác thực sinh trắc học.Bởi kể từ ngày 1.1.2025, các tài khoản ngân hàng chưa xác thực sinh trắc học sẽ bị dừng giao dịch chuyển tiền trực tuyến hoặc rút tiền bằng mã QR; tài khoản ngân hàng chưa cập nhật thông tin căn cước công dân gắn chip mới cũng sẽ bị tạm dừng giao dịch hoàn toàn.Theo đại diện Ngân hàng Nhà nước, sau 5 tháng triển khai "chạy nước rút" hỗ trợ người dân xác thực sinh trắc học, hiện có hơn 63,6 triệu hồ sơ khách hàng được thu thập và đối chiếu thông tin sinh trắc học từ Cơ sở dữ liệu Quốc gia dân cư.Sau khi thực hiện xác thực sinh trắc học, hiện tượng lừa đảo gian lận chiếm đoạt tài khoản của khách hàng đã giảm đáng kể.Số vụ việc gian lận giảm một nửa so với trung bình 7 tháng đầu năm, số tài khoản liên quan đến lừa đảo gian lận giảm 72%.Ghi nhận tại Ngân hàng Bản Việt, đại diện đơn vị cho biết lượng khách hàng truy cập và đến trực tiếp xác thực trong giai đoạn nước rút có tăng cao nhưng không xảy ra tình trạng tắc nghẽn.Một phần vì đơn vị đã phân luồng, đốc thúc, khuyến khích khách hàng hoàn tất các bước xác thực từ sớm.Qua ghi nhận khách hàng gặp khó chủ yếu ở bước xác thực cuối cùng và quét dữ liệu thông qua công nghệ NFC (tức công nghệ giao tiếp trường gần).Khách hàng phải tới trực tiếp tại quầy để xác thực phần lớn là người lớn tuổi, không thông thạo công nghệ.Việc xác thực sinh trắc học cũng được áp dụng đồng loạt cho các ví điện tử. Trước đó, các ví có nhiều người sử dụng như Momo, Payoo, Zalopay,… đã nhắc khách hàng thực hiện xác thực sinh trắc học."Xác thực sinh trắc học không chỉ là tuân thủ các quy định của Nhà nước mà còn bảo vệ họ trong việc giao dịch online và phòng chống tội phạm", ông Nguyễn Bá Diệp, đồng sáng lập Momo nhấn mạnh.Ngân hàng Nhà nước cho biết theo báo cáo từ các tổ chức tín dụng, sau khi thực hiện xác thực sinh trắc học (từ đầu tháng 7, nhiều khách hàng đã xác thực sinh trắc học để chuyển khoản online từ 10 triệu đồng/lần trở lên), số lượng các vụ lừa đảo đã giảm đến 50% so với trước đây.Đồng thời, số lượng tài khoản nhận tiền lừa đảo cũng giảm trên 70% so với trung bình 7 tháng năm 2024. Đặc biệt, tại một số đơn vị đã không phát sinh vụ việc lừa đảo trong tháng 8 và tháng 9. Không chỉ các tài khoản ngân hàng, ví điện tử… bắt buộc phải xác thực sinh trắc học, cả tài khoản mạng xã hội cũng phải xác thực.Theo Nghị định 147/2024 của Chính phủ, kể từ ngày 25.12.2024, những tài khoản đã được xác thực mới được đăng tải thông tin (viết bài, bình luận, livestream) và chia sẻ thông tin trên mạng xã hội.Trường hợp người dùng dịch vụ mạng xã hội sử dụng tính năng livestream với mục đích thương mại phải xác thực tài khoản bằng số định danh cá nhân.Đồng thời trong thời gian 90 ngày kể từ ngày 25.12, các tổ chức, doanh nghiệp và cá nhân đang cung cấp dịch vụ thông tin xuyên biên giới tại Việt Nam cũng như đơn vị đang cung cấp dịch vụ mạng xã hội trong nước phải thực hiện yêu cầu xác thực tài khoản đang hoạt động theo quy định.Cụ thể, người dùng phải xác thực tài khoản bằng số điện thoại tại Việt Nam hoặc số định danh cá nhân. Ngoài ra, quy định nhấn mạnh chỉ áp dụng với dịch vụ có lượng truy cập lớn trên 100.000 mỗi tháng hoặc có sử dụng dịch vụ lưu trữ dữ liệu tại Việt Nam.
